Кастрычнік
У кастрычніку — насмаркаць багачу, я свой сноп малачу.
У кастрычніку і хата з дрывамі, і мужык з лапцямі.
Кастрычнік ходзіць па краю й гоніць птушак з гаю.
Кастрычнік ні калёс, ні палоз не любіць.
Кастрычнік зямлю балоціць, а лес дык залоціць.
У кастрычніку снег — толькі на грэх.
У кастрычніку гром — зіма без снегу.
02.10. Зосім. Журавіны на Зосіма ўздымаюцца — мароз на Пакровы ўдарыць.
03.10 Астап (Астаф’я). Людзі прыкмячалі; калі ў гэты дзень вецер паўночны — на холад, паўднёвы — на цяпло, заходні — на дождж, усходні — на сухое надвор’е.
04.10. Пранцішак (Францішак). Да гэтага часу жыта ўсё ўбрана з поля, таму цяжка там знайсці зярнятка. “На Пранцішка зярнят шукае ў полі мышка”.
07.10. Пачатак Бабінага лета (да 14 кастрычніка). У гэтую пару варажылі на “шчаслівую бабулю” (бабку-пупарэзніцу). Усе дні загадзя “раздаваліся” бабулям, якія прымалі роды ў наваколлі: панядзелак — Тэклі, аўторак — Юстыні, сераду — Марцэлі і г. д. Калі дзень выдаваўся сонечны, ціхі, вясёлы, гэта значыла, што рука ў бабулі лёгкая, і роды адпаведна пройдуць лёгка.
08.10. Сяргей. Першыя халодныя дні месяца далі падставу ў некаторых мясцінах назваць яго пачаткам зімы. “З Сяргея пачынаецца зіма”.
Жалезны тыдзень. Чысцяць, змазваюць жалезныя рэчы, каб цэлы год не ржавелі і не ламаліся.
09.10. Іван Шаптун (Іван Пакроўны, Іван Журавіннік, Іван Кураед, Багаслоў). Свахі сакрэтна шапталіся з жаніхамі пра нявест, каб 1 кастрычніка (па старым стылі) зрабіць вяселле. Захавалася прымаўка: “Іван Багаслоў дружкі разаслаў, а на Пакрова дзеўка гатова”. Па прысвятку раней арыентаваліся ў заканчэнні сяўбы азімых, завяршалі іншыя палявыя работы і пачыналі вяселлі: “Богослаў сваты розослаў, почынають высілля робыты”. Вядомы песні:
Ах, восень, восень!
Сватоў па восем,
А ка мне ніводнага!..
Ай, восень, макрота,
Дзецюкам жаніцца ахвота...
10.10. Саўкі (Савасцей). У цёплую восень хавалі вуллі ў амшанік, хаця звычайна гэта рабілі ў Засімаў дзень.
11.10. Пакроўны бацька — прысвятак за тры дні перад Пакровамі.
14.10. Пакровы (Пакроў, Трэцяя Прачыстая) — народнае свята глыбокай восені, пасля яго пачынаецца зіма. Сяляне стараліся закончыць палявыя работы, усебакова падрыхтавацца да зімы. Пра гэты дзень вядома шмат прымавак: “Прыйшла Пакрова, пытае, ці ты да зімы гатова”, “Калі да Пакроў не было снегу, не будзе яго яшчэ два тыдні”, “На Пакроў мароз — сей пад кустом авёс” і інш.
Адбываюцца змены ў прыродзе: “Прыйшла Пакрова — усохла дуброва”, “Свята Пакрова, пакрый зямельку лісточкам, а галоўку вяночкам”. Становіцца менш корму жывёле на лугах. “Пакровы — зарыкалі каровы”, “На Пакрова дай сена карове”, “Пакрова — кіі на дрова” (г. зн. пастухам ужо не патрэбны).
Па надвор’і гадалі пра будучае. “Як на Пакрова дождж ідзе, то бортнік скача, а пахар плача”, “Як на Пакроў маладзік стане — лёгка будзе, як “у старом” — сільна зіма”.
Пакроў заўсёды чакалі, бо тады было менш работы. Кажуць: “Як прыйдзе Пакрова, то жыва-здарова, як прыйшлі жніва, то ляжу нежыва”. Наступала пара асенніх вяселляў.
21.10. Трыфан, Пелагея. Прыказкі прысвятка адлюстроўваюць халодную пару. “Трыфан, Пелагея золкім ветрам вее”, “Трыфан кажух латае, Палагея рукавічкі вяжа”.
23.10. Аўлампій. У народзе прыкмячалі: калі на Аўлампія рогі месяца паказваюць на поўдзень — будзе позняя зіма, на поўнач — суровая.
24.10. Зміцер — прысвятак. “Зміцер зямлю выцер, на груды пабіў, каб ніхто не хадзіў”, “Да Змітра баба хітра”.
25.10. Марцін — свята млынароў. Заканчвалася работа на вадзяных млынах, бо замярзалі рэкі. “З Марцінавага дня пачынаецца зіма” . Адзначалі яго на млынавым каменным крузе, елі гусей і гаварылі: “Марцін святы — губіцель гагаты”. Гагатой называлі гусей, якіх ужывалі на свяце.
28.10. Сымон і Юда. “Сымон з Юдаю працу ў полі канчаюць, хаты аглядаюць”.
29.10. Логін — прысвятак, збавіцель хвароб вачэй.
31.10. Лука (Лукаш) — прысвятак, па якім арыентаваліся на Палессі пра неспрыяльную пару для сяўбы азімых. “Хто сіе до Лукы, то нэ будэ маты ны хліба, ны мукы”. Адзін з дзён асенніх вяселляў. “На Лукаша — дзеўка наша”.
Юльян — прысвятак; ахоўнік дзяцей.